Plastic(s): hate it, love it!
Foto: Pixabay
|
Plastic is een veelzijdig materiaal. Ik ben er zo door geïntrigeerd dat ik het koos als onderwerp voor mijn vezelstudie. Er is teveel plastic afval, hoe kan ik als maker dit materiaal hergebruiken? Ik voel ergernis vanwege het vervuilende aspect én bewondering vanwege het esthetische aspect en de eigenschappen van plastic als materiaal.
Het mes sneed aan 2 kanten: in het buurtcultuurproject Schônste wijk (Art-fact Tilburg) werkte ik met 2 kunstenaars aan de vraag of en hoe we van ons eigen plastic wijkafval grondstof kunnen maken en of we die kunnen omvormen tot esthetische producten die terug gaan naar de wijk. Voor school was ik net zo nieuwsgierig. Vragen vanuit DKO Textiele kunsten en weefontwerp Welke soorten plastics zijn er? Kun je die allemaal (her)gebruiken? Wat zijn de eigenschappen per type? Hoe kan ík afvalplastic gebruiken als textiel? Kun je ermee weven? Welke kunstenaars / designers werken met recycled plastic? Welke bedrijven? |
Plastics
Plastics bestaan altijd uit grote moleculen die polymeren genoemd worden. Een polymeer is een organische verbinding waarvan de moleculen bestaan uit een opeenvolging van identieke, of soortgelijke, delen (monomere eenheden) die chemisch aan elkaar zijn gekoppeld. Polymeren bestaan dus uit een heleboel identieke deeltjes die als een soort ketting aaneengeregen zijn. Deze afzonderlijke deeltjes noemen we monomeren, of monomeermoleculen. De lengte van die kettingen is bepalend voor de eigenschappen van plastic.
Identificatiecodes
Als je een PETflesje of ander type plastic bekijkt, zie je meestal ergens een driehoek met daarin een code die varieert van 1 tot 7. De code zegt iets over de eigenschappen van het type plastic zoals zacht, plastisch, smeltbaar, hard, (on)breekbaar, enz. Een aantal hiervan zijn bestempeld als 'veilig' en recyclebaar. Voor Textiele kunsten als wel als Weefontwerp, gaat het mij vooral om de zachtere plastics, hoewel de hardere plastics ook een hoge esthetische waarde kunnen hebben.
Bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/Recyclingcode
Thermoplast en thermoharder
In het kader van recyclebaar, zijn er twee hoofdtypen plastic: thermoplast en thermoharders. Een thermoplast is een materiaal van kunststof dat bij verhitting zacht wordt. Dit in tegenstelling tot thermoharders, materialen die hard blijven als ze verhit worden. Thermoplast kun je recyclen, thermoharder niet omdat er een dwarsverbinding in zit die dat onmogelijk maakt. Om dit echt te begrijpen, moet ik natuur- en scheikunde induiken, niet mijn sterkste punt. Het boek Polymeren, van keten tot kunststof, AK Van der Vegt, 2002, is een pittige must-read. Ik leende het uit de collectie van Christine Kennis die in het gele huis beschikbaar is.
In het kader van recyclebaar, zijn er twee hoofdtypen plastic: thermoplast en thermoharders. Een thermoplast is een materiaal van kunststof dat bij verhitting zacht wordt. Dit in tegenstelling tot thermoharders, materialen die hard blijven als ze verhit worden. Thermoplast kun je recyclen, thermoharder niet omdat er een dwarsverbinding in zit die dat onmogelijk maakt. Om dit echt te begrijpen, moet ik natuur- en scheikunde induiken, niet mijn sterkste punt. Het boek Polymeren, van keten tot kunststof, AK Van der Vegt, 2002, is een pittige must-read. Ik leende het uit de collectie van Christine Kennis die in het gele huis beschikbaar is.
Onderzochte typen plastics
Deze typen plastics heb ik onderzocht waarbij ik een specifieker eindproduct als uitgangspunt nam:
Deze typen plastics heb ik onderzocht waarbij ik een specifieker eindproduct als uitgangspunt nam:
- type 1: PET specifiek: PETflesjes;
- type 5: PP, specifiek: doppen van PETflessen;
- type 4: LDPE, specifiek: stevigere plastic tassen;
- type 6 PS, specifiek: de transparante en zwarte jewelcase.
Type 1 PET
|
Type 4 PP
|
Type 6 PS
|
Plastic 1: PET en rPET-draad
|
PET staat voor PolyEthyleenTereftalaat. Het is een synthetische kunststof, een thermoplastische polyester, wat betekent dat het zacht wordt bij verhitting en in principe opnieuw kan worden gesmolten, om er een nieuw product van te maken. De bereiding van PET heet polymerisatie.
Synthetische kunststoffen • kun je niet teruggeven aan de natuur • kun je wel duurzamer maken door de levensduur te verlengen door de juiste recycling (rPET) |
|
|
Foto: Pixabay gezond water in een plastic flesje ...
Elk PETflesje meerdere plastic typen
Het meest voorkomende product gemaakt van PET, is het PETflesje. Een PET flesje bestaat uit minimaal 2 typen plastic: het flesje, type 1: PET; het ringetje en de dop, type 5: PP. De plastic wikkel om het flesje, type 4: LDPE. In plaats van een plastic foliewikkel, zie je ook vaak een papierenlabel wat weer een ander recycleerprobleem geeft: lijm, dat vervuild het recyclingproces doordat het vaak verbrandt bij verhitting.
Het meest voorkomende product gemaakt van PET, is het PETflesje. Een PET flesje bestaat uit minimaal 2 typen plastic: het flesje, type 1: PET; het ringetje en de dop, type 5: PP. De plastic wikkel om het flesje, type 4: LDPE. In plaats van een plastic foliewikkel, zie je ook vaak een papierenlabel wat weer een ander recycleerprobleem geeft: lijm, dat vervuild het recyclingproces doordat het vaak verbrandt bij verhitting.
|
Het maken van PETflessen
|
Het recyclen van PET tot rPET-draad
|
Experimenten
Het PETflesje is een product van verwarmd, opgeblazen, opgerekt materiaal. Bij verhitting, krimpt het zo'n ⅔ procent. Dat heb ik ontdekt via het project Schônste wijk waarbinnen we dit materiaal hebben onderzocht: een petflesje ± 20-25cm; 30 min. in de oven; 250 graden geeft als resultaat een hard vervormd en tot 10 cm gekrompen flesje, met uiterlijke verbrandingsverschijnselen die je ziet in de grijzig-gele kleur én die je ruikt. NB Doe dit nooit in een gesloten, niet geïsoleerde ruimte vanwege stinkende chemische dampen die vrijkomen.
Na het smeltexpiriment, ben ik aan de slag gegaan met de soldeerbout. Van het resultaat word ik blij maar dat komt natuurlijk ook door hoe ik het gefotogreerd heb in combinatie met 'Licht' (of de werking ervan), ons jaarthema 2020-2021. Het blijft hoe dan ook een flesje.
|
|
|
PETflesje verwerken als esthetisch materiaal
Wat kun je wel doen op een kleinschalige manier, wat kun je beter niet doen?
NEE: verhitten: in de oven, levert geen esthetisch herbruikbaar materiaal op en er komen giftige dampen vrij.
JA: verwarmen: in kokend water zorgt ervoor dat je het enigszins kunt vervormen.
JA: knippen: Je kunt het in reepjes knippen, op Pinterest staan mooie voorbeelden, het blijft een hard materiaal.
JA: bewerken: met de soldeerbout. Met een ledje in het donker geeft dat een mooi effect. Let wel op dat je dit in een goed geventileerde ruimte doet!
Wat kun je wel doen op een kleinschalige manier, wat kun je beter niet doen?
NEE: verhitten: in de oven, levert geen esthetisch herbruikbaar materiaal op en er komen giftige dampen vrij.
JA: verwarmen: in kokend water zorgt ervoor dat je het enigszins kunt vervormen.
JA: knippen: Je kunt het in reepjes knippen, op Pinterest staan mooie voorbeelden, het blijft een hard materiaal.
JA: bewerken: met de soldeerbout. Met een ledje in het donker geeft dat een mooi effect. Let wel op dat je dit in een goed geventileerde ruimte doet!
Industriële recycling van PET (rPET)
PET wordt door enkele bedrijven industrieel gerecycled. Ik ging op excursie bij het bedrijf Schrijvens in Hilvarenbeek (NB) waar ik kreeg uitgelegd hoe rPET draad wordt gemaakt, wat het voor effect heeft op de vervuilende textielketen in het kader van circulaire economie.
PET wordt door enkele bedrijven industrieel gerecycled. Ik ging op excursie bij het bedrijf Schrijvens in Hilvarenbeek (NB) waar ik kreeg uitgelegd hoe rPET draad wordt gemaakt, wat het voor effect heeft op de vervuilende textielketen in het kader van circulaire economie.
Een ander bedrijf dat ik benaderd heb, is Morssinkhof plastics. Dit Emmense bedrijf maakt o.a. van PET rPET-garens waarvan ik een sample kon bestellen als student Textiele kunsten en Weefontwerp. Ik wilde experimenteren met rPET op mijn handweefgetouw, ook al is het eigenlijk bedoeld voor industrieel werk. Ik kreeg 2 kolossale klossen. Het materiaal oogt prachtig door de mooie glans; het voelt zeer zacht aan en het is ook enorm sterk, dit trek je niet zomaar kapot.
|
Kolossale klossen
|
Vezelige draad
|
Weven met rPET is vrij lastig: elk draad bestaat uit wel 30 draden. Daardoor blijf je vrij snel met je weeflat achter een draadje hangen. Omdat ze draad ook nog eens erg glad is, moet je erg vaak de ketting strakker zetten. Kortom het is te doen maar vergt veel geduld. Het geeft ook een prachtig effect een soort zijde zachte doek van super stevig materiaal.
Mijn weefexperiment met rPET draad van Morssink Plastics
|
Toepassing rPET door kunstenaars & designers
Chloe Severien is een jonge designer die knitwear maakt van rPET, Biophilia is haar eerste collectie (2019). Hier lees je waarom ze rPET belangrijk vindt. Omdat het hier gaat om 1 materiaal (chemische samenstelling), kun je dit volgens haar eindeloos reclyclen. Het blijft natuurlijk een synthetisch materiaal dus ik vraag me of in hoeverre dit lekker en vooral luchtig en zweetloos draagt. Maar wat natuurlijk geweldig is, is het nooit vervagende kleurenpalet! |
Snede van werk van Chloé
Snede van werk van Chloé
|
Bronnen
Plastic 4 en 5: LDPE en 5 PP
|
De plastic typen PP en LDPE zijn plastics waarmee Jessica den Hartog werkt. Jessica is een jonge designer gespecialiseerd in zachte plastics. Zij was betrokken bij het buurtcultuurproject Schônste wijk en onderzocht voor Art-fact wat we als wijk met dit afval materiaal zouden kunnen doen en legde de experimenten vast in het boek: Remade textiles.
|
|
|
LageDichtheidPolyEtheen of LDPE, is gemaakt van olie en is een thermoplast (wordt zacht bij verhitting). Het bekendste (afval)product is het plastic tasje. Het is zacht, taai, waterafstotend en elastisch. Je kunt het verhitten met een transferpers, daardoor krimpt het een beetje en kun je het aan elkaar smelten.
PP staat voor PolyPropeen en is ook een thermoplastisch polymeer. Het is een wat steviger type plastic zoals het plastic dopje van een drinkfles. Als je het smelt, is het veel stugger dan LDPE maar een combinatie van de 2 maakt dat je wat stevigere creaties kan maken. Maar is combineren wel zo'n goed idee? Volgens de Precious Plastic-community niet: 'Always remember: don't mix plastic!' Toch is dat nou net wat Jessica hier af en toe heeft gedaan om de esthtische waarde van het materiaal te onderzoeken. Daardoor verlaat je dus de reclycleketen.
PP staat voor PolyPropeen en is ook een thermoplastisch polymeer. Het is een wat steviger type plastic zoals het plastic dopje van een drinkfles. Als je het smelt, is het veel stugger dan LDPE maar een combinatie van de 2 maakt dat je wat stevigere creaties kan maken. Maar is combineren wel zo'n goed idee? Volgens de Precious Plastic-community niet: 'Always remember: don't mix plastic!' Toch is dat nou net wat Jessica hier af en toe heeft gedaan om de esthtische waarde van het materiaal te onderzoeken. Daardoor verlaat je dus de reclycleketen.
|
|
|
Foto's: werk van Jessica den Hartog voor Schônste wijk (Art-fact Tilburg)
Plastic experimentjes buurtcultuurproject Schônste wijk (Art-fact Tilburg), boven: Jessica den Hartog; onder: Tim Hobbelman
|
Bij de samples die Jessica maakte met behulp van een transferpers zijn de materialen zijn vooral plastic tasjes (LPDE4), plastic zakjes en flacons (HPDE2) en dopjes (PP5). Het dichtbij meemaken van de experimenten van Jessica, was enorm inspirerend. Zelf heb ik enkele experimentjes gedaan die een vervolg krijgen zodra ik een concept heb waarmee ik verder wil. Maar wat betreft toepassing van deze plastics: esthetisch ziet het er mooi uit. Waarin ik vooral in ben geïnteresseerd, is in hoeverre je stevigere 3D vormen kunt maken.
Bronnen
|
Plastic 6: PS
|
PS is plastic type 6 en staat voor PolyStyreen en kan zowel een hard type plastic zijn, zoals een cd-hoesje als een zachter type plastic, zoals een drinkbekertje of frietbakje.
Van cd-hoesjes (jewel-cases) kun je granulaat maken. Dat hebben we gedaan met de granulator. En vervolgens konden we dat smelten in een rvs mal in een huis-tuin-en-keuken-oventje gesmolten.
Het geeft een prachtig esthetisch effect, blijft transparant waardoor je een glas-in-lood uitstraling krijgt. |
|
Eigen experiment
|
Experimenten Tim Hobbelman
|
Experimenteren met kinderen
|
Kun je er ook een draadje in doen?
|
Als je niet genoeg granulaat gebruikt
|
Verschillende plastics en draad verbranden i.p.v. smelten
|
De granulator
|
Geïnspireerd door de expperimenten van kunstenaar Tim Hobbelman die bij buurtcultuurproject Schônste wijk betrokken was, ben ik zelf aan de slag gegaan. Ik heb ook workshops Schônste plastic gegeven aan kinderen van een basisschool. Kern was: wat kun je met dit materiaal, ze hebben gebouwd, bewerkt en onderzocht. Eerder ging ik al met een ander groepje kinderen naar de bibliotheek van het TextielMuseum waar ze lades met (kunst)vezels hebben.
Eigenlijk is PS het eerste type plastic waarmee ik ging experimenteren, getriggerd door Tim Hobbelman en Precious Plastic van Dave Hakkens. Ik vind het esthetisch ook het mooiste plastic maar ik kan dit type niet echt zien als textiel omdat het een bepaalde hardheid heeft. In de loop van het onderzoek ontdekte ik hoe ingewikkeld het allemaal is, temperaturen, typen plastics, toevoegingen, alles is het van invloed op het smeltproces en wat er uiteindelijk als resultaat uit komt. De vezelstudie was eigenlijk voor het derde studiejaar Textiele kunsten (2019-2020) maar nog steeds ben ik ermee bezig in de brede zin van het woord. Dat komt misschien ook omdat ik nauwelijks kennis heb van natuur- en scheikunde. Eén ding is me heel duidelijk: Never mix plastic! Veel plastic is waarschijnlijk al gemengd en dat maakt teruggaan naar het bronmateriaal en recyclen lastig. Maar: ik ben nog lang niet uitgespeeld! |
